اندک آثار تحریم‌های بین‌المللی علیه عراق که در چارچوب برنامه نفت در برابر غذای سازمان ملل همچنان در میان بندهای قطعنامه‌های شورای امنیت خودنمایی می‌کرد، با تصویب قطعنامه 2390 از سوی این شورا لغو شد.
روز جمعه اعضای شورای امنیت سازمان ملل ساعت 9:35 صبح تشکیل جلسه دادند تا قطعنامه کوتاهی را به تصویب برسانند که از قبل روی مفاد آن توافق کرده بودند. 3 دقیقه بعد نشست شورا به پایان رسید تا پرونده نزدیک به 3 دهه تحریم عراقی‌ها زیر فصل 7 منشور ملل متحد هم مختومه شود.
تحریم‌های عراق میراث باقی مانده از دوران حکومت صدام حسین و تلاش او برای تحمیل خواسته خود به کشورهای عربی و حمله به کویت بود. صدام در تابستان سال 1369 در جریان این جنگ، کویت را اشغال کرد و بیش از 600 حلقه چاه نفت متعلق به این کشور را به آتش کشید. خاموش کردن آتش این چاه‌ها 8 ماه بعد در نهایت به پایان رسید اما دود آتش جنگی که صدام در فاصله کوتاهی بعد از جنگ با ایران در منطقه به راه انداخت تا سال‌ها بعد همچنان به چشم عراقی‌ها رفت.
حمله عراق به کویت حدود 2 سال پس از پایان جنگ تحمیلی علیه ایران، زنگ خطر بزرگ را برای قدرت‌های جهانی به‌خصوص آمریکا به صدا در آورد و مداخله آنها علیه صدام را به‌دنبال داشت. «جنگ خلیج‌فارس» نتیجه این مداخله بود که در نهایت باعث شد پس از 6 ماه درگیری، عراق به مرزهایش بازگردد. صدام که به تازگی از جنگ با ایران خارج شده بود برای بخشیدن بدهی‌هایش با کشورهای عربی حاشیه خلیج‌فارس به‌خصوص کویتی‌ها دچار اختلاف جدی شد و نتیجه این اختلاف حمله او به کویت بود.
پایان جنگ خلیج‌فارس اما نقطه پایان مصایب عراقی‌ها نبود. شورای امنیت درست 4 روز پس از حمله عراق به کویت، طی قطعنامه 661 و زیر فصل 7 منشور ملل متحد، تحریم‌های نظامی، اقتصادی و مالی شدیدی را علیه بغداد وضع کرد. این تحریم‌ها به‌شدت دولت عراق و مردم این کشور را تحت‌تأثیر قرار داد.
5 سال بعد، شورای امنیت سازمان ملل در چارچوب قطعنامه 986 به عراق که اکنون از تحریم‌ها و جنگی دیگر به‌شدت آسیب دیده بود اجازه داد در برابر واردات غذا، دارو و کمک‌های بشردوستانه بتواند بخشی از نفت خود را در بازار جهانی به فروش برساند. از اینجا بود که «برنامه نفت در برابر غذا» به زندگی روزمره مردم عراق و تاریخ سیاسی جهان وارد شد.
نفت در برابر غذا
چند روز مانده به آغاز لشکرکشی آمریکا به عراق در سال 2003 که از آن به عنوان دومین جنگ خلیج‌فارس یاد می‌کنند، سازمان ملل گروه 300 نفره کارکنانش را که مسئولیت اداره برنامه نفت در برابر غذای عراق را به‌عهده داشتند از این کشور خارج کرد. بین سال‌های 1995 تا 2003 حدود 53 میلیارد دلار از نفت عراق در بازار جهانی به فروش رسید که حدود 46 میلیارد دلار آن بابت ارسال غذا و دارو هزینه شد. طی سال‌های بعد مشخص شد در نحوه هزینه‌کرد این پول فساد مالی گسترده‌ای در میان مقام‌های عراقی و همچنین مسئولان رده‌های مختلف سازمان ملل وجود داشته است. باقی پول نیز به‌عنوان بخشی از غرامت در اختیار کشورهای درگیر جنگ اول خلیج‌فارس قرار گرفت.
پس از اشغال عراق از سوی آمریکا در سال 2003، اعضای دائم شورای امنیت قطعنامه 1483 را به تصویب رساندند که بخشی از تحریم‌های نفتی عراق را لغو کرد و دست آمریکا را برای هزینه‌کرد پول‌های نفتی عراقی‌ها باز گذاشت. با سقوط دولت حزب بعث در عراق و انتقال قدرت به دولت موقت، عملا علت اصلی تحریم‌های بین‌المللی علیه این کشور از میان رفت اما 7 سال طول کشید تا عراقی‌ها بتوانند بار دیگر در شورای امنیت سازمان ملل و با هماهنگی اعضای دائم این شورا، قطعنامه‌ای را به تصویب برسانند که بخش اعظم تحریم‌ها را لغو کند.
با تصویب قطعنامه 1958، عراقی‌ها پایان رسمی تحریم‌ها و پایان برنامه نفت در برابر غذا را جشن گرفتند اما 7 سال دیگر زمان لازم بود تا دولت عراق مسائل حقوقی نشأت گرفته از قطعنامه‌های تحریمی سازمان ملل زیر فصل 7 منشور ملل متحد را هم حل کند. طبق قطعنامه 1958، عراق همچنان ملزم شد 5درصد از درآمدهای نفتی خود را به‌عنوان غرامت به کویت پرداخت کند. پرداخت غرامت به کویت و پرداخت هزینه‌های نظارتی سازمان ملل همچنان جزو مسائل حل نشده باقی بود اما دولت حیدر عبادی در تلاش برای خارج کردن نام عراق از فهرست قطعنامه‌های فصل 7 منشور ملل متحد، تصمیم به حل مسائل باقی‌مانده از دوره حکومت صدام حسین گرفت.
مسائل حقوقی میان عراق و کویت درباره پرداخت غرامت مربوط به جنگ سال 1990 همچنان تا‌ماه گذشته یعنی زمانی که دولت عراق اعلام کرد با طرف کویتی بر سر پرداخت 4.6 میلیارد دلار توافق کرده، ادامه داشت. عراق این مبلغ را بابت جبران خسارت ناشی از به آتش کشیدن چاه‌های نفت کویت و همچنین غرامت به خانواده‌های قربانیان جنگ پرداخت می‌کند. با تصویب قطعنامه 2390، آثار تحریم‌های بین‌المللی عراق، 27 سال پس از وضع آنها، 14 سال پس از سقوط دولت صدام و 7 سال پس از قطعنامه شورای امنیت برای لغو تحریم‌های بین‌المللی عراق در نهایت ممکن شد.
روز جمعه اعضای شورای امنیت سازمان ملل ساعت 9:35 صبح تشکیل جلسه دادند تا قطعنامه کوتاهی را به تصویب برسانند که از قبل روی مفاد آن توافق کرده بودند. 3 دقیقه بعد نشست شورا به پایان رسید تا پرونده نزدیک به 3 دهه تحریم عراقی‌ها زیر فصل 7 منشور ملل متحد هم مختومه شود.
تحریم‌های عراق میراث باقی مانده از دوران حکومت صدام حسین و تلاش او برای تحمیل خواسته خود به کشورهای عربی و حمله به کویت بود. صدام در تابستان سال 1369 در جریان این جنگ، کویت را اشغال کرد و بیش از 600 حلقه چاه نفت متعلق به این کشور را به آتش کشید. خاموش کردن آتش این چاه‌ها 8 ماه بعد در نهایت به پایان رسید اما دود آتش جنگی که صدام در فاصله کوتاهی بعد از جنگ با ایران در منطقه به راه انداخت تا سال‌ها بعد همچنان به چشم عراقی‌ها رفت.
حمله عراق به کویت حدود 2 سال پس از پایان جنگ تحمیلی علیه ایران، زنگ خطر بزرگ را برای قدرت‌های جهانی به‌خصوص آمریکا به صدا در آورد و مداخله آنها علیه صدام را به‌دنبال داشت. «جنگ خلیج‌فارس» نتیجه این مداخله بود که در نهایت باعث شد پس از 6 ماه درگیری، عراق به مرزهایش بازگردد. صدام که به تازگی از جنگ با ایران خارج شده بود برای بخشیدن بدهی‌هایش با کشورهای عربی حاشیه خلیج‌فارس به‌خصوص کویتی‌ها دچار اختلاف جدی شد و نتیجه این اختلاف حمله او به کویت بود.
پایان جنگ خلیج‌فارس اما نقطه پایان مصایب عراقی‌ها نبود. شورای امنیت درست 4 روز پس از حمله عراق به کویت، طی قطعنامه 661 و زیر فصل 7 منشور ملل متحد، تحریم‌های نظامی، اقتصادی و مالی شدیدی را علیه بغداد وضع کرد. این تحریم‌ها به‌شدت دولت عراق و مردم این کشور را تحت‌تأثیر قرار داد.
5 سال بعد، شورای امنیت سازمان ملل در چارچوب قطعنامه 986 به عراق که اکنون از تحریم‌ها و جنگی دیگر به‌شدت آسیب دیده بود اجازه داد در برابر واردات غذا، دارو و کمک‌های بشردوستانه بتواند بخشی از نفت خود را در بازار جهانی به فروش برساند. از اینجا بود که «برنامه نفت در برابر غذا» به زندگی روزمره مردم عراق و تاریخ سیاسی جهان وارد شد.
نفت در برابر غذا
چند روز مانده به آغاز لشکرکشی آمریکا به عراق در سال 2003 که از آن به عنوان دومین جنگ خلیج‌فارس یاد می‌کنند، سازمان ملل گروه 300 نفره کارکنانش را که مسئولیت اداره برنامه نفت در برابر غذای عراق را به‌عهده داشتند از این کشور خارج کرد. بین سال‌های 1995 تا 2003 حدود 53 میلیارد دلار از نفت عراق در بازار جهانی به فروش رسید که حدود 46 میلیارد دلار آن بابت ارسال غذا و دارو هزینه شد. طی سال‌های بعد مشخص شد در نحوه هزینه‌کرد این پول فساد مالی گسترده‌ای در میان مقام‌های عراقی و همچنین مسئولان رده‌های مختلف سازمان ملل وجود داشته است. باقی پول نیز به‌عنوان بخشی از غرامت در اختیار کشورهای درگیر جنگ اول خلیج‌فارس قرار گرفت.
پس از اشغال عراق از سوی آمریکا در سال 2003، اعضای دائم شورای امنیت قطعنامه 1483 را به تصویب رساندند که بخشی از تحریم‌های نفتی عراق را لغو کرد و دست آمریکا را برای هزینه‌کرد پول‌های نفتی عراقی‌ها باز گذاشت. با سقوط دولت حزب بعث در عراق و انتقال قدرت به دولت موقت، عملا علت اصلی تحریم‌های بین‌المللی علیه این کشور از میان رفت اما 7 سال طول کشید تا عراقی‌ها بتوانند بار دیگر در شورای امنیت سازمان ملل و با هماهنگی اعضای دائم این شورا، قطعنامه‌ای را به تصویب برسانند که بخش اعظم تحریم‌ها را لغو کند.
با تصویب قطعنامه 1958، عراقی‌ها پایان رسمی تحریم‌ها و پایان برنامه نفت در برابر غذا را جشن گرفتند اما 7 سال دیگر زمان لازم بود تا دولت عراق مسائل حقوقی نشأت گرفته از قطعنامه‌های تحریمی سازمان ملل زیر فصل 7 منشور ملل متحد را هم حل کند. طبق قطعنامه 1958، عراق همچنان ملزم شد 5درصد از درآمدهای نفتی خود را به‌عنوان غرامت به کویت پرداخت کند. پرداخت غرامت به کویت و پرداخت هزینه‌های نظارتی سازمان ملل همچنان جزو مسائل حل نشده باقی بود اما دولت حیدر عبادی در تلاش برای خارج کردن نام عراق از فهرست قطعنامه‌های فصل 7 منشور ملل متحد، تصمیم به حل مسائل باقی‌مانده از دوره حکومت صدام حسین گرفت.
مسائل حقوقی میان عراق و کویت درباره پرداخت غرامت مربوط به جنگ سال 1990 همچنان تا‌ماه گذشته یعنی زمانی که دولت عراق اعلام کرد با طرف کویتی بر سر پرداخت 4.6 میلیارد دلار توافق کرده، ادامه داشت. عراق این مبلغ را بابت جبران خسارت ناشی از به آتش کشیدن چاه‌های نفت کویت و همچنین غرامت به خانواده‌های قربانیان جنگ پرداخت می‌کند. با تصویب قطعنامه 2390، آثار تحریم‌های بین‌المللی عراق، 27 سال پس از وضع آنها، 14 سال پس از سقوط دولت صدام و 7 سال پس از قطعنامه شورای امنیت برای لغو تحریم‌های بین‌المللی عراق در نهایت ممکن شد.
نظر شما