سینا شاه‌بابا- کیمیا شالباف

همین که تیتر این مطلب را ببینید، نگاهی به قفسه‌های سوپرتان بیندازید؛ همان قفسه‌هایی که کالاهای خارجی‌تان را در آن قرار می‌دهید. یک نگاه سرسری و دو دو تا چهار تا حتما به یادتان می‌آورد که این روزها وضع فروش کالاهای خارجی چگونه است. به بهانه‌ی قطع شدن ارز دولتی برای ورود بعضی کالاها به سوپرمارکت‌های شهر سر زدیم و از مدیران و مدیران خرید سوپرمارکت‌ها درباره‌ی اوضاع این روزهای‌شان پرسیدیم.

هوای دل سوپر مارکت‌ها؛ ابری

اولین مقصد ما سوپرمارکتی بزرگ در شمال تهران است که با قدم زدن در میان چندین ردیف قفسه‌هایش به راحتی می‌توان متوجه شد که مدیر خریدش توجه زیادی معطوف به کالاهای خارجی کرده‌است. مدیر خرید این سوپرمارکت خیلی سخت راضی به حرف زدن می‌شود اما وقتی شروع می‌کند از میان کلماتش می‌شود فهمید که دل پری دارد. می‌گوید بیش از هر چیزی اوضاع بازار و کاسبی خراب است و این خرابی بازار به همه‌ی بخش‌های بازار چه کالاهای خارجی و چه کالاهای داخلی رسوخ پیدا کرده‌است. از او در مورد رشد بازار کالاهای خارجی می‌پرسیم. می‌گوید: (( سال به سال اوضاع کالاهای خارجی بهتر می‌شد و این برندها هر روز جای بیشتری در خرید مردم باز می‌کردند و اسم‌ها داشتند جای خودشان را پیدا می‌کردند. بالاخره برند که بی‌خودی اسم و رسم پیدا نمی‌کند اما یک دفعه همه چی خراب شد.))

وقتی در مورد برندهای جدید می‌پرسم، می‌گوید حسابی اوضاع خراب است و برندهای جدید به ندرت آمده‌اند اما در جا زده‌اند و فروششان از تعداد انگشتان دست فراتر نمی‌رود. ما را به سمت قفسه‌ی لوازم آرایشی و بهداشتی مغازه‌اش می‌برد و یک شامپو به نام دلینا را نشان می‌دهد که حدود یک ماه است به بازار عرضه شده‌است اما فروشش آن‌قدر بد بوده که او به شرکت پخش کننده نه گفته و به آن‌ها گفته می‌توانند تمام جنس‌های‌شان را تحویل بگیرند. از او می‌خواهیم تا در مورد اوضاع کنونی بازار برندهای خارجی قدیمی بگوید. به نظر می‌رسد که اوضاع خیلی هم بد نباشد. این را از خرید افرادی که در همان چند دقیقه به سوپرمارکت آمده‌اند می‌شد حدس زد اما جواب آقای رضایی کاملا خلاف انتظار است. می‌گوید: (( حتی نام‌های قدیمی هم با افت فروش مواجه شده‌اند. این افت در بخش خوراکی کمتر بوده‌است، اما در بازار لوازم آرایشی بهداشتی و به خصوص در کالاهای زنانه افت 100 درصدی اتفاق افتاده‌است.)) از او می‌پرسم این اتفاق به خاطر افت کیفیت افتاده یا افزایش قیمت که علت دوم را مهم‌ترین علت می‌داند. می‌گوید مردم این روزها در خرید‌های‌شان خیلی محتاط شده‌اند و تا جایی که امکان دارد، از چیزهایی که بتوانند صرف‌‌نظر می‌کنند. رضایی از مشتری‌هایی می‌گوید که در سوپرمارکت سرگردانند و یک کالا را در درست می‌گیرند و حسابی آن را ورانداز می‌کنند و قیمتش را بارها نگاه می‌کنند و می‌پرسند و در نهایت آن را به قفسه بر می‌گردانند. می‌گوید: (( قدرت خرید مردم کم شده‌است و این شامل خود ما هم می‌شود. ما هم جزو مردم هستیم. قدرت خرید 90 درصد مردم به نصف کاهش پیدا کرده‌است و قوانین جدید ارز تنها آتش این کم شدن قدرت خرید را کم کرده‌است. اگر مشکلات بازار ارز پیش نمی‌آمد باز هم قدرت خرید مردم کاهش می‌یافت و اوضاع امروز در زمان دیرتری اتفاق می‌افتاد.)) در میان صحبت‌های‌مان حرف به شرکت‌های عرضه کننده‌ی کالاهای خارجی هم می‌رسد که عموما بخشی از نمایندگی آن کالا در ایران هستند. شرکت‌های عرضه کننده هم ظاهرا از اوضاع راضی نیستند و آمار برگشتی‌های‌شان بالا رفته است و از طرفی قیمت حمل بار و واردات و ترخیص از گمرک هم با نوسانی که داشته‌است کار را برای شرکت‌ها سخت کرده و با قوانین جدید ارز تخصیص داده شده برای واردات کالاهای اساسی این شرکت‌ها چاره‌ای جز افزایش قیمت ندارند. همین می‌شود دلیل ظاهرا قانع کننده‌ای برای بعضی از این شرکت‌ها که قید پخش کالاهای‌شان در بخشی از سوپرمارکت‌های هر منطقه را بزنند. این حرف‌ها را مدیر بخش بازدید و بازاریابی یکی از شرکت‌های خارجی به صورت اجمالی اشاره می‌کند. مدیر خرید سوپرمارکت هم کاهش ویزیت شدن سوپرمارکت‌های منطقه توسط برندهای خارجی را تایید می‌کند و می‌گوید اوضاع تا آن‌جا خراب شده‌است که شرکت واردکننده‌ی خمیر دندان سنسوداین ویزیتش را متوقف کرده‌است و این سری از محصولات سنسوداین شاید آخرین سری این خمیر دندان خارجی پرطرفدار باشد.

مقصد بعدی سوپرمارکتی در شرق تهران است. عزیزی مدیر این سوپر مارکت در صحبت‌هایش اوضاع را کاملا طبیعی می‌داند و می‌گوید: (( در فروش ما که تغییری ایجاد نشده‌است. مردم ما، مردم سوپرمارکت برویی هستند و هم کالای ایرانی و هم کالای خارجی را خوب می‌خرند.)) از او می‌پرسیم یعنی فکر می‌کند قیمت‌ کالاها افزایش نیافته است و قدرت خرید مردم کم نشده است؟ می‌گوید: (( قیمت جنس بالا رفته. اما قیمت همه‌ی جنس‌ها بالا رفته و ربط به داخلی و خارجی ندارد. شما چرا انقدر قصد دارید کالای داخلی و خارجی رو از هم جدا کنید و جنس ایرانی رو ذلیل کنید؟ قدرت خرید مردم از نظر من توی این منطقه کم نشده‌. اگر کم شده بود که این همه بنز و بی‌ام‌و و ماشین‌های چند ده میلیونی تو خیابونا با صاحباشون سواری نمی‌دادند. قدرت خرید هم کم شده باشد مردم ما از شکم‌شان نمی‌گذرند. فعلا هم که می‌بینید ماشاالله مغازه‌ی من سر چراغ است و حسابی مشتری دارم. شما هم بفرمایید. کمکی از دست من بر نمیاد.)) و بر افروخته ما را ترک می‌کند و به سمت مشتری هایش می‌رود. دوباره سراغش می‌رویم و می‌پرسیم آیا اصلا خبر دارد که چقدر قوانین ارز کالاهای وارداتی دست‌خوش تغییر شده‌است و اکثر سوپر مارکت‌‌دارها از اوضاع بازار کالاهای خارجی نگران هستند؟ جوابش در حد چند جمله و باز هم تند است: (( نه به من سوپری چه ربط داره که ارز چی شده. برای چی باید بدونم. من سرم به کار خودمه. بازار ارز به مغازه و کار ما کار نداره. بازار ارز توی بازار تهرانه. بقیه همکارای ما هم منتظرند تا یه فرصت پیدا کنند و به یک چیزی گیر بدهند و بگویند اوضاع کاسبی کساد است. در حالی‌که راست و حسینی همه‌ی ما می‌دانیم که این طور نیست و کاسبی هم خیلی خوبه. شما هم خودتون رو علاف نکنید بفرمایید.))

حالا وقتش است تا نظر یک سوپرمارکت‌دار را که در مرکز تهران سوپر دارد، بپرسیم. به یک سوپرمارکت حوالی میدان ولی‌عصر مراجعه می‌کنیم. او هم نگران اوضاع کاسبی است و می‌گوید تحریم‌ها و مشکل ارز حسابی روی فروش تاثیر داشته است و فروختن کالا به مردم برای خودش هفت خان رستمی شده‌است. اخیرا جنس خارجی جدید برای این سوپر مارکت نیامده است تا فروشش محک بخورد. البته صاحب سوپرمارکت می‌گوید چندین و چند بار شرکت‌های جدید آمده‌اند و خواسته‌اند تا محصولات جدیدشان را به آن‌ها معرفی کنند تا آن‌ها را برای دوره‌ی آزمایشی در قفسه‌های‌ سوپر قرار دهند اما چون چشمش آب نمی‌خورده که بفروشد درخواست آن‌ها را رد کرده‌است. او می‌گوید آن‌قدر اوضاع خراب است که حتی ادامه‌ی کار با برندهای قدیمی هم به صرفه نیست و او می‌خواهد پر فروش‌ترین‌ها را نگه دارد و بقیه‌ی جنس‌ها را از این پس از شرکت‌های پخش تحویل نگیرد. از او در مورد میزان اطلاعش از قوانین جدید ارز کالاهای وارداتی می‌پرسم. می‌گوید: (( مگر می‌شود ندانم؟ با هر کدام از این شرکت‌ها که حرف می‌زنیم و می‌گوییم چرا قیمت‌ها را چند برابر کرده‌اید از همین بازار ارز و ارز کالای وارداتی و کالای اساسی می‌گویند. همین قانون همه‌ی ما سوپر مارکت‌دارها و شرکت‌های وارد کننده را بیچاره کرده‌است.))

مقصد آخر سوپرمارکتی بزرگ در غرب تهران در شهرک غرب است. آسمان این سوپرمارکت هم مانند اکثر سوپرمارکت‌ها ابری است و فروزنده مدیر خرید این سوپرمارکت از کاهش فروش کالاهای ایرانی و خارجی ناراضی است. در مورد کالاهای خارجی بیشترین افت فروش را در بخش مواد غذایی و شامپوهای خارجی می‌داند. وقتی حرف از کالاهای جدید می‌شود، می‌گوید به تعداد زیادی برای بازاریابی به سوپر مارکت آن‌ها مراجعه می‌کنند اما به خاطر اطمینانش از شکست فروش آن محصول‌ها معمولا بازاریاب‌ها ر ا رد می‌کند. از طرفی مشکل را فراتر از قیمت بالای این کالاها در کیفیت آن‌ها می‌داند. می‌گوید: (( دیگر مثل قدیم کالای خارجی درست و حسابی مثل کالاهای اروپایی وارد ایران نمی‌شود و این محصولاتی که با این اوضاع ارز با قیمت‌های غیر منصفانه وارد ایران می‌شوند، به علت غیبت یک نیروی ارزشیابی در گمرک با کیفیت نازل وارد ایران می‌شود و مشتری که حاضر می‌شود قیمتی چند برابر ارزش واقعی این کالا برای آن بپردازد، پس از مصرف به طور کلی از هر کالای خارجی فراری می‌شود.)) از آقای فروزنده می‌پرسم بزرگترین علت این افت فروش چیست؟ کاهش قدرت خرید مردم یا وضع قوانین جدید برای ارز کالاهای وارداتی؟ او هر دو علت را موثر می‌داند ولی می‌گوید: (( بیشترین سهم را کاهش قدرت خرید مردم داشته‌است، چون در نهایت قوانین جدید بازار ارز هم منجر به افزایش قیمت‌ها شده‌است. این در حالی است که حقوق و درآمد مردم در این مدت افزایشی نداشته‌است که این اتفاق باز هم به معنای کاهش قدرت خرید مردم است و این علت باعث یک زلزله در اوضاع فروش ما سوپر مارکت‌دارها شده‌است.)) و به درد و دلش اینگونه ادامه می‌دهد که افزایش قیمت در هر دو بخش کالای ایرانی و خارجی اتفاق افتاده است اما در کالاهای خارجی این افزایش قیمت به چند برابر شدن قیمت‌ها رسیده است و مشتری پس از شنیدن صدای سوت کشیدن مغزش از قیمت جدید در خرید کالای جدید احتیاط را به جای پول خرج می‌کند: (( شما فرض کنید به عنوان یک مشتری قیمت خمیر دندان خارجی که تا دیروز 3000 تومان می خریدید حالا به 10000 تومان رسیده باشد. خب قیمت بیش از 3 برابر شده‌است. گناه شما به عنوان مشتری چیست. یا شامپویی که قبلا 4000 تومان برای آن پول می‌دادید و به همین دلیل آن را به شامپوی ایرانی ترجیح می‌دادید حالا باید 12000 تومان بخرید. خب شما اگر مشتری باشید چه می‌کنید؟)) به آقای فروزنده می‌گویم بعضی از فعالان بازار معتقدند که اتفاقا اوضاع فعلی در بازار کالای خارجی وقت مناسبی برای کالای ایرانی است تا با تبلیغات گسترده بتواند گوی سبقتی را که سال‌ها در ربودن آن ناکام بوده‌است حالا از رقبای خارجی برباید. اعتقاد فروزنده این است که چنین اتفاقی در شرایط فعلی و با کیفیت فعلی کالاهای ایرانی اصلا امکان پذیر نیست: (( قیمت کالای ایرانی هم کم افزایش نداشته است. کالاهای ایرانی هم ناگهان قیمت‌های‌شان را افزایش دادند، اما کیفیت‌های‌شان اگر کاهش پیدا نکرده باشد افزایشی هم نداشته‌است. برندهای خارجی سال‌ها کار کردند تا بازار پیدا کردند و کالای ایرانی اصلا امکان رقابت با این بازار را ندارد. جنس ایرانی اصلا نتوانسته جای جنس‌های خارجی  را بگیرد؛ به خصوص در زمینه‌ی آرایشی و بهداشتی. در این بخش اصلا کالای ایرانی آن قدر کم زور و ناتوان است که حرفی برای گفتن ندارد و همین اوضاع فروش و کاسبی ما را خراب‌تر می‌کند. فکر نکنید ما از این داستان خوشحال هستیم. اتفاقا همین حرفی که شما می‌زنید چند وقت پیش آقایی از سازمانی که نامش یادم نیست به سوپر مارکت ما آمده بود و از ما می‌خواست تا مشتری‌ها را به خرید کالای ایرانی تشویق کنیم. همین حرف‌ها را به ایشان هم زدم.))

معلوم نیست که در این سرگردانی و تشویش بازار کار مردم و سوپر‌ مارکت‌دارها به کجا خواهد رسید اما تنها چیزی که معلوم است این است که در اوضاع فعلی هیچ گروهی از جمله مشتری، سوپر مارکت‌دار، شرکت وارد کننده و شرکت پخش کننده سودی نخواهند برد. نکته‌ای که نگرانی‌اش در صحبت‌های سوپر مارکت‌دارها هم مشخص بود، روزهای آینده بود. روزهایی که این سوپر مارکت‌دارها می‌گویند از این روزها می‌تواند بدتر باشد.

پر فروش‌ترین برند‌های خارجی

در گشت و گذارمان در سوپرمارکت‌ها از صاحبان سوپرمارکت‌ها می‌خواستیم تا پر فروش‌ترین برندهای خارجی حاضر در بازار را معرفی کنند. پس از پرسیدن نام برندهای پرفورش به این نتیجه رسیدیم که برندهای خارجی پرفروش را می‌توان در سه دسته‌ی کلی آرایشی و بهداشتی، خوراکی و شوینده‌ها تقسیم کرد. در زمینه‌ی آرایشی و بهداشتی برندها نیوآ، داو، فا، هد اند شولدرز برندهایی بودند که در مناطق مختلف تهران به عنوان برندهای پر طرفدار معرفی می‌شدند. در زمینه‌ی شوینده‌ها هم سوپر مارکت‌دارها می‌گفتند که این بازار هیچ وقت روند ثابتی نداشته‌است و همواره دچار عوض شدن جای نام‌ها و آمدن برندهای جدید و حذف برندهای قدیمی بوده‌است اما در حال حاضر برندهایی چون پریل، سیف و مجیک از سایر برندها بیشتر در چشم هستند و فروششان در این اوضاع کساد از بقیه‌ی برندهای شوینده بهتر است.

نکته‌ی جالب اما در حوزه‌ی مواد خوراکی مشخص می‌شود؛ جایی که اکثر سوپر مارکت‌دارها می‌گویند نمی‌توانند برند مشخصی را به عنوان برند پر فروش اعلام کنند و فقط می‌توانند بگویند در میان خوراکی‌ها نوشیدنی‌ها از سایر کالاهای خوراکی مثل تنقلات، مواد لبنی و مواد پروتئینی و ... پر فروش‌ترند. در میان نوشیدنی‌ها هم ماءالشعیرها، نوشابه‌های انرژی زا و چای خارجی از سایر برندهای خارجی پیش هستند. هر چند فروش چای خارجی مثل توئینیگز که زمانی بازار چای را قبضه کرده بود هم این روزها چنگی به دل نمی‌زند.

 
منبع: صدای مشتری