بورس قارچ با هدف انسجام و هماهنگی در توزیع قارچ سال 1384 شکل گرفت تا با این انسجام بتواند دست واسطه ها را در این زنجیره کوتاه کند و قارچ با قیمت مناسب به دست مصرف کننده برسد. از همین رو جهت اطلاع از آخرین وضعیت بورس قارچ، پای صحبت های علی کاظمی، مدیرعامل کشت و صنعت قارچ ایران و مدیر بورس قارچ های خوراکی و مهرداد مهدوی نیا، مدیر فروش بورس قارچ نشسته ایم که باهم می خوانیم:

فلسفه بورس قارچ های خوراکی از چه زمانی شکل گرفت؟
انجمن قارچ های خوراکی برای توزیع و عرضه مناسب قارچ در سال 84 از سازمان میادین میوه و تره بار این مکان را دراختیار گرفت و  به هر 3 واحد تولیدی یک غرفه داده شد و فعالیت بورس قارچ به طور منسجم حدود 2 سال طول کشید. پس از سال 86 واحدها به طور انفرادی در این مکان اقدام به توزیع قارچ کردند و پس از آن در شهریور سال 91 قارچ جوانه مدیریت بورس قارچ را عهده دار شد و در حال حاضر 6 تا 7 واحد تولیدی قارچ در این مکان فعالیت دارند.

آیا امکان دارد همه اعضای انجمن قارچ در بورس دوباره فعال شوند؟
هدف ابتدایی تشکیل بورس قارچ همین بوده است و امیدوارم انجمن قارچ که در شکل گیری این مکان نقش بسزایی داشته است، در ادامه دوباره تلاش کند تا بورس قارچ فعال شود و همه اعضا در آن مشارکت کنند.

انجمن قرار بود با ایجاد بورس قارچ به چه اهدافی دست یابد؟
مشکل صنعت قارچ تولید نیست بلکه نبود توزیع صحیح است، قرار بود که هماهنگی در توزیع تهران توسط بورس قارچ صورت پذیرد و پس از آن توزیع به شهرستان ها گسترش یابد.

آیا بورس قارچ در قیمت گذاری قارچ هم نقش دارد؟
بله، به جز قیمت گذاری در عرضه به موقع قارچ نیز کمک فراوانی می کند. قارچ در مرحله تولید افت و خیزهای فراوانی دارد، حتی گاهی بزرگترین واحدهای تولید دچار کم باری می شوند، با توزیع به موقع که بورس قارچ انجام می دهد، این محصول در هنگام مناسب به دست مصرف کننده می رسد. چون قارچ محصول کشاورزی تولید شده در محیط بسته است و به دلیل شرایط مختلف مثل اقلیم و دما گاهی دچار کاهش تولید می شود.

آیا تولید قارچ دوره ای است؟
خیر، اگر ریتم تولید حفظ شود همیشه قارچ برای برداشت داریم ولی ممکن است به علت همان افت و خیزهایی که به آن اشاره شد میزان تولید کاهش یا افزایش می یابد  اگر مرکز تجمع قارچ یکجا باشد و یکی از مزارع قارچ نداشته باشد واحد تولیدی دیگر کسری تولید آن را تامین کند و مصرف کننده همیشه قارچ در اختیار دارد.

در دوران شکوفایی بورس روزانه چه میزان قارچ وارد بورس می شد؟
در دوران بسیار خوب روزی 15 تن قارچ وارد بورس می شد، ولی از سال 86 تا سال 91 ورودی بورس قارچ به روزی 25 تن هم رسید. در سال 91، 60 تن قارچ در تهران و استان البرز توزیع می شد که 25 تن آن در  از بورس قارچ صورت می گرفت و بقیه از مکان های دیگر.

آیا بازار بورس در طول این سال ها هیچوقت برای شهرستان ها هم فعالیتی داشته است؟
خیر، چون 70 درصد تولید و مصرف قارچ در تهران و کرج (شهرستان البرز) است و اگر اینجا سامان می گرفت به طور حتم توزیع به شهرستان ها هم فعال می شد.
قارچ جوانه زمان بحران مدیریت بورس قارچ را پذیرفت و با این میزان حجم ورودی، به توزیع قارچ انسجام بخشید.
از جانب قارچ جوانه اعلام می کنم، خواسته ما از انجمن اینست که باتوجه به هدف اولیه تشکیل بورس قارچ کمک کنند تا همه همکاران تولیدکننده قارچ در بورس فعال شوند و این مکان متعلق به همه تولیدکنندگان است.

آیا پیشنهاد مشخص مادی برای انجمن یا بقیه همکاران برای پیوستن به بورس دارید؟
10 درصد حق العمل فروش قارچ برای بورس پیش بینی شده است. برخی از همکاران می گویند 10 درصد حق العمل برای بورس زیاد است. قیمت قارچ از ماه گذشته تا کنون از 6 هزار و 400 تومان به 4 هزار تومان تنزل پیدا کرده است. اگر حساب کنند که چه میزان کاهش در سود داشته اند در می یابند که رقم 10 درصد، رقم بالایی نیست. البته مصرف کننده قیمت روی لیبل را می پردازد و این تولیدکننده است که پول کمتری دریافت می کند این از نابسامانی توزیع است و رقم 4 هزار تومان از قیمت تمام شده قارچ بسیار پایین تر است.

قیمت تمام شده قارچ چقدر است؟
از 4 هزار و 800 تومان تا 5 هزار و 400 تومان، بستگی به نوع عملکرد واحدها دارد. واحدها امکان استفاده فیزیکی رایگان از این مکان را دارند. واحدها می توانند از امکانات سردخانه و غیره بورس به طور رایگان استفاده کنند.

میزان تولید قارچ در ایران چقدر است؟
به 95 هزار تن در سال 1391 رسیده است. 70 درصد این میزان به صورت تازه خوری مصرف می شود، 25 درصد فرآوری می شود و 5 درصد هم صادر می شود. در این صنعت 14 هزار نفر به طور مستقیم و 60 هزار نفر به صورت غیر مستقیم کار می کنند و این آمار اشتغال بالایی به نسبت سطح زیر کشت در کشاورزی است، در یک هکتار سطح زیر کشت گندم 3 – 2 نفر مشغول به کارند و در یک هکتار سطح زیر کشت قارچ 25 نفر، برای تولید یک کیلو ذرت 700 لیتر آب و 3 نفر اشتغالرایی وجود دارد در صورتی که برای تولید یک کیلو قارچ 28 لیتر آب کفایت می کند. قارچ محصول کشاورزی است که در کشورهایی که با کم آبی مواجه اند محصول خوبی است.

چند واحد قارچ تولیدی فعال در کشور داریم؟
220 واحد تولیدی قارچ در کشور وجود دارد که 140 واحد آن فعال است.

چه تعداد از این واحدها عضو انجمن هستند؟
108 مزرعه قارچ یا واحد تولیدکننده قارچ عضو انجمن هستند.

جناب مهدوی نیا آیا نوسانات نرخ ارز و مشکلات ناشی از آن روی مزرعه قارچ هم تاثیر گذاشته است؟
بی تاثیر نیست برای واردات استریچ، خاک و بذر نیاز به ارز هست از طرفی افزایش هزینه های حمل و نقل و ظرف برای بسته بندی کود مرغی و ... نیز در ایجاد مشکلات مزارع قارچ تاثیرگذار بوده اند. خوشبختانه بخش زیادی از ترکیبات مورد استفاده در مزارع قارچ از پسمانده های کشاورزی و دامپروری استفاده می شود، زمانی کلش گندم را می سوزاندند، کود مرغی بلا استفاده می ماند. در سال گذشته قیمت کلش از قیمت گندم بالاتر بود. امسال قیمت کلش کیلویی 310 تومان است و سال گذشته 170 تومان بود.

آیا برای تولید قارچ به واردات نیاز داریم یا همه مواد اولیه داخلی است؟
فقط گاهی برای تهیه بذر و برخی سموم استریچ و خاک مورد نیاز از خارج وارد می شود، هرچند بذر هم در ایران تولید می شود. فقط واحدهای کمپوست ساز به بذر نیاز دارند ولی می توان شرایط را به گونه ای پیش برد که اصلا نیاز به بذر خارجی نداشته باشیم. حمایت از قارچ یک حمایت ملی است.

نحوه ورود کالا به بورس چگونه است؟
قارچ به 2 شکل بسته بندی و فله وارد بازار بورس می شود و سپس بر اساس نیاز مشتری تقسیم بندی می شود. روی قارچ در ابتدا کنترل کیفی انجام می شود. استاندارد قارچ توسط انجمن صنفی قارچ تعریف شده است، اما چون تولیدکننده تابعی از کمیت و کیفیت است گاهی هنگام بسته بندی محصول دچار مشکل می شوند و گاهی رعایت و حفظ زنجیره سرما برای آنها مشکل است و بار آسیب می بیند، بعضی از تولید کنندگان  سبد و ظروف بسته بندی مناسب ندارند.

آیا بورس قارچ ظروف بسته بندی مناسب در اختیار تولیدکنندگان قرار می دهد؟
اکثر واحدها که با بورس قارچ کار می کنند، در ازای پرداخت هزینه می توانند از خدمات ظروف بسته بندی، ذخیره سرد و غیره بهره مند شوند. در بعضی مقاطع بارهای فاقد بسته بندی در سیکل فله ای قرار می گیرند و به 3 درجه تقسیم می شوند و براساس نیاز بازار تحویل داده می شود و مازاد آن به صنایع تبدیلی وارد می شود. مشتریان از نظر نوع مصرف و مناطق مختلف نیز بر اساس میزان مصرف و مسایل جغرافیایی شهر تهران تقسیم می شود. عملیات توزیع به صورت پخش مستقیم، (واحدهای قراردادی و زنجیره ای مانند تعاونی ها )و ویزیتور های سنتی، غرفه های میادین میوه و تره بار و ارسال به شهرستان ها و صنایع تبدیلی انجام می شود و در مقاطع مختلف اولویت بندی ها ابر اساس نیاز تغییر می کند.

در سیکل و زنجیره توزیع چند نفر اشتغال به کار دارند؟
حدود 55 نفر در این سیکل مشغول به کارند، 10 نفر ویزیتورهای پخش مستقیم هستند، حدود 30 نفر ویزیتور سنتی داریم که بر اساس میزان بار تغییر می کنند و بقیه پرسنلی هستند که کار تحویل، توزیع و اداری – مالی را انجام می دهند.در مورد پخش سنتی قابل ذکر است که بخش توزیع کننده سنتی دلال نیستند بلکه جزیی از سیکل توزیع بورس هستند که از طریق بورس کنترل می شوند. در توزیع قارچ باید تداخل در مراکز و مناطق ایجاد نکنیم و روزانه گزارش فروش داریم و سپس براساس نقطه گذاری آنها را هدایت می کنیم. مسیرهایی که میزان مصرف بیش از میزانی باشد که ما توزیع کرده ایم هدایت می کنیم تا میزان بیشتری از قارچ به آن منطقه هدایت شود. در توزیع قارچ – تقسیم بندی شهرداری برای ما مهم نیست بلکه به صورت برش های عمودی در نظر گرفته ایم تقسیم بندی را متناسب با نیاز بازار در نظر گرفتیم. مناطق 20، 18، 15 و 21 به صورت آماری در حال افزایش مصرف قارچ هستند. برای مثال در منطقه 22 (پارک چیتگر) باتوجه به تجمع جمعیت و افزایش بافت مسکونی مصرف قارچ در حال افزایش است. مصرف سرانه هر منطقه بستگی به بافت مسکونی، نقدینگی، شرایط خاص تقویمی، گرم و سرد بودن هوا دارد. ما تصمیم گرفتیم در هر منطقه هم قارچ بسته بندی و هم قارچ فله عرضه کنیم تا براساس نیاز و سطح درآمد مصرف کننده بازار را متعادل کنیم.

بورس قارچ از چه ساعتی کار خود را شروع می کند؟
از 30/4 صبح تا 30/5 از واحدهای تولیدکننده بار تحویل گرفته می شود و از 30/50تا 9 صبح توزیع شروع می شود و از 9 صبح به بعد کارهای مالی و کارهای اداری انجام می شود.



منبع: اقتصاد سبز