نخستین همایش صنعت لبنیات ایران با حضور مسئولان دولتی و فعالان صنعت لبنیات و تولیدکنندگان شیر خام در مرکز پژوهش های صدا و سیما برگزار شد. بخشی از این همایش به برگزاری پنل تخصصی با عنوان بازار لبنیات اختصاص داشت و اعضای پنل به سوالات مجری برنامه و حضار حاضر در برنامه پاسخ دادند. مشروح این پنل به شرح زیر است: 

در ابتدای برنامه مرتضی کاظمی، مدیر پنل تخصصی بازار لبنیات گفت: وزارت صنعت، از طریق سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان، دخالت‌های گسترده‌ای در صنعت لبنیات از طریق قیمت گذاری اعمال می‌کند که باعث ایجاد مسائلی برای این صنعت شده است. درباره این موضوع دو محور حمایت و دخالت مطرح است که معمولا اقتصاددانان هم از حمایت و هم از دخالت‌های دولت ناراضی هستند.  فعالان صنعت لبنیات می‌گویند دولت نه حمایت کند و نه دخالت. برای بررسی این موضوع باید دید چه مقررات و ضوابطی درباره حمایت‌ها و دخالت‌های دولت در صنعت لبنیات وجود دارد؟ ذی نفعان چه کسانی هستند؟ باید به این پرسش پاسخ داد که وقتی بازار بسیار رقابتی است، چرا دولت باید در قیمتگذاری دخالت کند؟

رستمی، معاون سازمان حمایت از تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان گفت: متاسفانه این نگرش وجود دارد که تمام تصمیمات دولت درباره قیمت‌ها و سیاستگذاری اقتصادی به عهده یک سازمان است در حالی که اینگونه نیست. سازمان حمایت به عنوان بخشی از بدنه دولت به بخش قیمت‌گذاری ورود می‌کند، وقتی کالایی مشمول قیمت‌گذاری می‌شود، سازمان ورود کرده و این قیمت را با اخذ مدارک و اسناد، قیمت احصا کرده و به ستاد تنظیم بازار ارائه می‌کند که این قیمت بعد از تصویب لازم الاجراست. سازمان حمایت ضوابط قیمت‌گذاری دارد که از این ضوابط به هیچ وجه عدول نمی‌کند و ضوابط قیمت‌گذاری هیات تعیین تثبیت قیمتها در سایت سازمان مشخص است.

قیمت ها باید آزاد شود

غلامعلی سلیمانی، رییس هیات مدیره شرکت فرآورده‌های لبنی کاله درباره قیمت گذاری کالاهای لبنی گفت: شخصا معتقد به آزادسازی قیمتها و اقتصاد هستم تا قیمت بر اساس عرضه و تقاضا تعیین شود چرا که علت این فسادها، قیمت های چندگانه است. باشد. به نظر بنده دولت باید بر اساس درآمد از افراد پردرآمد مالیات بگیرد و آن را به اقشار کم درآمد پرداخت کند و از قیمتگذاری کالاها صرف نظر کند.

در ادامه پنل، عبدالله قدوسی، مدیرعامل شرکت صنایع شیر ایران (پگاه) گفت: بحث قیمت باید بر اساس عرضه و تقاضا باشد تا بتوانیم شاهد کاهش قیمت ها در برخی کالاها باشیم. وقتی در قیمت گذاری، تمام مولفه ها لحاظ نمی‌شود، صنعت دچار آسیب می‌شود.  صنعت را آسیب می زنیم. قیمت گذاری لبنیات بر اساس شیر کیلویی ۲۳۹۰ تومان تعیین شده است، در حالی که اگر شاخص‌های اقتصادی  از جمله حقوق و دستمزد، بسته بندی و سایر موارد را بررسی کنید بیش از ۴۰ درصد افزایش هزینه داریم ولی دولت اجازه داده است تنها ۲۴ درصد افزایش قیمت بدهیم. یعنی تولید کننده با زیان ۱۶ درصدی باید کالای لبنی عرضه کند. لذا هنگام قیمت گذاری باید تمام آیتم ها و عوامل لحاظ شوند تا بتوانیم هزینه و قیمت را تراز کنیم.

قدوسی تصریح کرد:  ارز ۴۲۰۰ به دامداران به حد نیاز اختصاص نیافته است و قیمت شیر خام بالا رفته است. آیا کارخانه ای هست که شیر را با قیمت ۲۷۹۰ تومان بخرد؟ کمترین حاشیه سود برای لبنیات با ۱.۵ درصد است و ماقبل آن هم کشاورزی است. شیمیایی ۴۴ درصد، فلزات با ۳۳ درصد، گروه مخابرات ۲۹ درصد حاشیه سود دارد ولی کمترین حاشیه سود برای لبنیات و دامپروری و کشاورزی است. نهاده ها به اندازه کافی در اختیار دامدار قرار نمی گیرد، پس مجبور می شود نهاده را آزاد تهیه کند و با این کار حاشیه سودش بسیار پایین می آید.

مرتضی رضایی، معاون امور تولید دامی وزارت جهاد کشاورزی اظهار کرد: همین الان فرض کنیم دولت تصمیم بگیرد دست خود را از بازار بردارد. یک کامیون سویا حدودا ۵۰ میلیون قیمت دارد. دولت اگر قیمت را آزاد کند، همین امروز کامیون سویا می شود ۱۲۰ میلیون تومان. فعالان صنعتی برای خرید این کالا چقدر نقدینگی دارند؟ ما نمی توانیم با رویاپردازی صنعت را به پرتگاه ببریم. آزادسازی، رها سازی است. این که ارز را آزاد کند، قیمت شیر هر چه شد، شد. این که مملکت داری نیست. دخالت هایی که دولت در حوزه وزارت جهادکشاورزی می کند، به معنی حمایت است نه دخالت و آزادسازی باید به تدریج اتفاق بیفتد.

وی ادامه داد: در شرایط فعلی، تمام تولید شیر کشور در بخش خصوصی است. کارهای دولت، دخالت نیست، حمایت است. بنده به شدت مخالف آزادسازی یک باره ارز ۴۲۰۰ تومانی هستم. بلکه به مرور باید این کار انجام شود و باید به تدریج، اثر روی بازار بگذارد.

کاظم نژاد، معاون توسعه صنایع و بازرگانی وزارت جهادکشاورزی در این پنل گفت: براساس مرکز آمار ایران رشد اقتصادی در بخش کشاورزی میانگین 5.9 است. بخش اعظم تورم ما ناشی از سیاست های پولی کشور است، محاسبه تورم بدون توجه به سیاست های پولی ممکن نیست.

وی ادامه داد: قطعا حمایت فقط در بحث قیمت گذاری نیست، شیوه مداخله و حمایت ما غلط است، حمایت از بخش کشاورزی از لحاظ تئوری اجتناب ناپذیر است، ما باید به سمت حمایت های سبز برویم تا کمترین اخلال را در بازار ایجاد کند. دولت مجبور است قیمت گذاری کند اما چرایی حمایت باید به لحاظ مبانی مشخص باشد، تغییر گفتمان بخش خصوصی و دولت باید صورت بگیرد آن هم تغییری که مردم در آن آسیب نبینند. باید به این سوال جواب دهیم که چرا مردم برای تهیه نوشابه هزینه می کنند اما به سمت شیر نمی‌روند؟ اگر بگوییم مداخله دولت صددرصد غلط است، باید به این فکر کنیم چرا مردم به سمت نوشابه‌هایی می‌روند که قیمتشان بالاتر از مواد لبنی است؟

معاون توسعه صنایع و بازرگانی وزارت جهادکشاورزی تصریح کرد: لازم بودن یا نبودن حمایت و قیمتگذاری را ما تعیین نمی‌کنیم، درست است که با آزادسازی قیمتها، صددرصد فساد کمتر می شود. ولی مردم آیا می توانند مرغ کیلویی ۲۷ هزار تومان بخرند؟ تا زمانی که سرکوب قیمتها داریم، معلوم است باید قیمتگذاری دولتی باشد. اگر قیمت در کالاهای کشاورزی بر مبنای عرضه و تقاضا باشد، ما با ارز آزاد کاملا موافقیم، ولی به شرط آنکه فردا نگوییم قیمتها چند برابر شد و ما پول نداریم نهاده دامی بخریم. اگر ما بتوانیم زنجیره بین صنایع لبنی و دامداران را به وفاق برسانیم، قطعا دولت در تصمیم گیری‌ها دخالت نخواهد کرد.

مقدسی، عضو هیات مدیره انجمن گاوداران درباره حمایت دولت از این صنعت گفت: ما ۴۰ سال ستاد تنظیم بازار داریم. چرا مسئولان ارشد دولتی این حرفها را نمی شنوند؟ سئوال ما این است که در ۴۰ سال اخیر ستاد تنظیم بازار توانسته بازار را تنظیم کند؟ خیر، بازار این ستاد را تنظیم کرده است. با این همه مشکلات ۴۰ ساله و نرخ های نوسان دار ارز، یک باره نمی‌شود حمایت را برداشت. اشتباه دولت این بوده که سطح درآمد عمومی جامعه را پایین نگه داشته است. امروز حقوق یک کارمند باید ۱۰۰۰ دلار باشد تا بتواند شیر لیتری ۶ هزار تومانی بخرد. روش قیمت گذاری دولت الان غلط است چون از دریچه مصرف کننده نگاه می کند و فشار را به دامدار و تولیدکننده وارد می‌کند. روش درست قیمت گذاری این است که دولت از مزرعه تا سر سفره را نظارت کند. 

وی ادامه داد: زشت است هر سال برویم در دولت خواهش و تمنا و دعوا کنیم تا بتوانیم قیمت تمام شده را تصویب کنیم. بیاییم یک فرمول بیاوریم تا همه هزینه ها را لحاظ کنیم. قیمت گذاری به این روش غلط است. به ما می گویند مستندات برای قیمت شیر بدهید. هزینه های گاو مشخص است. بر اساس هزینه ها، قیمت را تعیین کنید. می آیند هزینه ها را بررسی می کنند و بعد می گویند مصرف کننده توان خرید ندارد.  

عضو هیات مدیره انجمن گاوداران تصریح کرد: باید پذیرفت قیمت گذاری ما اشتباه است چون سالی یک بار است. سال زراعی اول مهرماه است، در مهرماه قیمت ذرت علوفه ای ما ۱۰۰ درصد افزایش یافت. قیمت گوشت افت شدید داشت، در نتیجه قیمت شیر خام را بالا برد. به مسایل اخیر کشور در آبان و دیماه خوردیم. قیمت شیر را می گویند امنیتی است. قیمت شیر بالای ۲۸۰۰ تومان است و ما دامداران نمی توانیم دوام بیاوریم. 

مقدسی افزود: دولت باید برای این مسئله فکر عاجل کند. ارز باید نرخ واقعی داشته باشد و یک نرخ داشته باشد. انجمن صنفی دامداران صراحتا می گوید صادرات و واردات با نرخ مشخص بازار باشد. ما بزرگترین وارد کننده لبنیات در دنیا بودیم، امروز شدیم بزرگترین صادرکننده لبنیات در منطقه. آرزوی ما خوردن بستنی بود، الان ۱۸۰۰ نوع بستنی در کشور داریم که جای افتخار دارد. اگر دولت ما را در جلسات تنظیم بازار راه بدهد، بهتر است. کدام یک از جلسات ستاد تنظیم بازار اجازه می دهند؟

وی اظهار کرد: دولت بالغ بر ۱۰۰ هزار میلیارد تومان برای کالاهای اساسی سوبسید می دهد. این را به تولیدکننده بدهد. کالاهای تولیدی ما مزیت صادراتی دارد. اگر مردم در داخل نخورند، صادرات می کنیم. اگر دولت ارز ۴۲۰۰ تومانی می دهد، گداپروری کرده است. مگر ما گدا هستیم که ارز دولتی بگیریم؟ آقا حمایت نکنید. گام به گام رو به آزادسازی و تک نرخی شدن برویم.

در ادامه، مرتضی رضایی، معاون وزیر جهادکشاورزی گفت: رویایی و در فضا فکر نکنید. می شود گفت من قرار است نماینده کجا شوم و هرطور خواستم حرف بزنم. فرض کنیم همین الان ارز نهاده ها را کاملا آزاد کنیم. صنعت از کجا می خواهد پول بیاورد؟ یک دفعه ارز را سه برابر کنیم؟ مگر می شود؟ با اقتصاد که نمی شود شوخی کرد. ما درباره آزادسازی ارز صنعتی حرف می زنیم نه قیمت ارز در جامعه. تفاوت قیمت، فشار ایجاد می کند و فسادزاست. 

وی ادامه داد: اصل مطلب این است که اگر آزادسازی اقتصاد اتفاق بیفتد، شرایط صنعت لبنیات چه می شود؟ همین امروز گوشت قرمز مشمول قیمت گذاری نیست. به شدت قیمت افت کرده و ارز آن هم نیمایی است. شرایط تولید گوشت قرمز در کشور ما فراهم نیست. برزیل دسترسی به علوفه مفت دارد لذا تولیدکننده ما نمی تواند با آنها رقابت کند. حمایت در اینجا از تولیدکنندگان داخلی بد نیست.

او در ادامه گفت: می گویند چه خوب بود درآمد کارمندان ۱۰۰۰ دلار باشد ولی یک فرآیندی باید طی شود و قدرت خرید مردم بهبود یابد تا شیر ۷ هزار تومانی بخرند. در شرایط فعلی اگر قیمت ها آزاد شود، مصرف به شدت افت می کند. این بدیهی است که به تدریج صنعت باید آزاد شود. الان شرایط جامعه مهیا نیست و باید به مرور آزادسازی اتفاق بیفتد. الگوی مصرف ایرانیان متمایل به مصرف شیر نیست. خانواده من حتی صبح ها شیر نمی خورند. اگر شیر شد ۸ هزار تومان، حتما نمی خورند.

معاون وزیر جهادکشاورزی گفت: هر دو طرف صنعت، چه گاوداران و چه صنایع لبنی، بحث صندوق حمایت را جدی بگیرند. قبلا اسمش خانه شیر بود که باید کارها دنبال شود. همین امشب ببینید چند دقیقه یا ساعت از برنامه تلویزیون صرف تبلیغ روغن می شود. باید الگوی مصرف لبنیات را افزایش داد. ببینید صنعت روغن چه می کند؟ یک صدم آنها تبلیغات نکرده اید.

مدیرعامل شرکت فرآورده های لبنی کاله در ادامه این پنل گفت: مالیات و ارز دو عامل اصلی در اقتصاد هستند، مالیات را از پردرآمد می گیرند و به کم درآمد می دهند. هر محصولی یک قیمتی دارد. اگر قرار است به افراد کم درآمد کمک شود، دولت باید به افراد کم درآمد کمک کند، مانند کشورهای اروپایی. ما قرار نیست در عرض چند دقیقه ارز ۴۲۰۰ هزار تومانی را ۱۴۰۰۰ تومان کنیم. طبیعی است مسئولان دولتی، حرف دولت را بزنند. ولی اصل بر واقعیت هاست.

سلیمانی گفت: دولت ۴۰ درصد مالیات می گیرد اما از 60 درصد که پردرآمد هستند مالیاتی گرفته نمی شود، چرا باید سوبسید به دامدار خارجی بدهند ولی یارانه به دامدار و کشاورز ایرانی نمی دهند؟ ما به ازای هر لیتر اجزای شیر صادراتی ۱.۶ دلار گیرمان می آید، همان اجزای شیر را وارد می کنیم، ۳.۶ دلار می پردازیم. یعنی ۲ دلار کم می آوریم. ما درباره چیزهای غلط داریم بحث می کنیم. باید همه این سازمانها مانند سازمان حمایت، تعطیل شود.

رستمی، معاون سازمان حمایت از تولیدکنندگان و مصرف کنندگان در ادامه این پنل گفت: مباحث قیمتگذاری بسیار پیچیده است و عوامل بسیار زیادی در آن دخیل هستند. قیمت یک چیز ثابت نیست. قیمتی که در این مقطع تعیین می کنیم بر مبنای تمام هزینه های واقعی و با صلاحدید تولیدکنندگان است. 

وی در ادامه با بیان این که در ۹۹ درصد موارد قیمتگذاری، انجمن ها حضور دارند، گفت: من نمی توانم درباره قیمت شیر حرف بزنم بدون آنکه صورت مالی تولیدکننده را در اختیار نداشته باشم. قیمت گذاری سختترین و پرمسئولیت‌ترین کار برای کارشناسان است چرا که امروز محاسبات با فردا فرق می کند. وقتی گوشت را با موبایل مقایسه می کنید، دو مقوله جداست. مقایسه نرخ جو و سایر نهاده ها با دیگر کالاها اشتباه است. ممکن است نهاده بیاوریم و به دست فلان دامدار نرسد. شبکه توزیع اصلا تعریف نشده است ولی قاطعانه می گویم مقایسه ای بین کالاهای مختلف نداریم. بر این اساس، دولت اولویت بندی کرده و می گوید به جو و ذرت ارز ۴۲۰۰ تومانی می دهم ولی به ماشین و موبایل نمی دهم. 

معاون سازمان حمایت از تولیدکنندگان و مصرف کنندگان تصریح کرد: مطمئن باشید تمام بدنه دولت، حاضر نیست کالاهای در گروه های مختلف مشمول قیمت گذاری شوند، ولی مجبور به گروه بندی می شود. اقلام حمایت لبنیاتی حدود ۶۲ قلم بود و الان به مرور ۱۲ قلم شده است. چون به مرور قدرت خرید مردم و وضعیت صنعت و اقتصاد، تثبیت شد. باید تبعات تصمیمات را در نظر گرفت. شرایط سخت است و قیمت گذاری از همه چیز سختتر است.