مهدیزاده | شهرآرانیوز؛ به یک کالبد شکافی اساسی نیاز داریم؛ اینکه هرکدام از ما حداقل و برای یک بار هم که شده سطل زباله خانگی خودمان را کالبد شکافی کنیم. بررسی کنیم غذاهای باقی مانده کنار بشقاب‌ها که داخل سطل می‌ریزیم، چقدر است.

اما کالبد شکافی پژوهشگران از دورریز مواد غذایی در ایران، با ثبت آمار و عددهایی سنگین و کلان همراه است. در پژوهشی علمی که خبرگزاری «مهر» آن را منتشر کرده، آمده است: «ارزش مادی ضایعات مواد غذایی در ایران ١٥ میلیارد دلار است. اگر این رقم را با درآمد نفتی در شرایط غیر تحریم مقایسه کنیم، متوجه می‌شویم که مردم ما معادل تقریبا ۵۰ درصد درآمد نفتی کشور را با ضایعات غذا به سطل زباله می‌ریزند. همچنین بیشترین ضایعات غذا در ایران مربوط به نان، میوه، برنج و سبزیجات است.»

علیرضا زالی، رئیس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، نیز چندی پیش به یکی از رسانه‌های کشور، آمار تأمل برانگیزی درباره دور ریز غذا ارائه کرد. او دورریز مواد غذایی در ایران را هفت برابر فرانسه اعلام کرد.

این اعداد و ارقام به حضور پویش‌ها برای کاهش این آمار رنگ و لعابی دوچندان داد، تا جایی که در دو سال اخیر، چندین پویش با مضمون مشترک «نه به دورریز غذا» تشکیل شد.

اما یکی از کارهایی که پویش‌های «نه به دورریز مواد غذایی» دنبال می‌کند، این است که صادقانه کارهای خودمان و دلایلی را که سبب دور ریختن مواد غذایی می‌شود، بررسی کنیم. به عبارت دیگر پویش‌های این چنینی از ما می‌خواهند سطل زباله را کالبدشکافی کنیم و با خودمان روراست باشیم؛ ببینیم ما در همین شرایط تحریم و مشکلات اقتصادی و... چقدر غذا دور می‌ریزیم، چقدر برنج پخته شده راهی سطل زباله می‌شود و....

برخی مردم معتقدند که با تورم کنونی، دیگر حکایت دورریختن مواد غذایی مثل قبل نیست. هرچند این باور آنان تا حدی صحت دارد، این سؤال مطرح است که با همین تورم اگر دوباره به روزهای قبل از کرونا و برپایی مراسم عروسی، تالارها و جشن تولدها برگردیم، دیگر کنار بشقاب، غذایی باقی نمی‌ماند.

برخی این پرسش را با گره زدن به تقویم و حضور نسل‌ها پاسخ می‌دهند. آن‌ها اختلاف در میزان اسراف و دورریختن مواد غذایی را به «قدیمی ها» و «نسل جدید» نسبت می‌دهند. این افراد معتقدند بانوان نسل‌های گذشته با آنکه مواد غذایی را با قیمت و شرایط بهتر در اختیار داشتند، نسبت به نسل فعلی کمتر اسراف می‌کردند.

اقدس خانم یکی از این افراد است. او یک گروه آشپزی مجازی دارد و از طریق این گروه، غذاهای سنتی خانگی خود را می‌فروشد. این بانوی مشهدی در همین گروه که حالا ۱۹۰۰ عضو دارد، گاهی روش‌های نگهداری و استفاده دوباره از مواد غذایی را برای کاهش میزان دورریز آن‌ها با اعضا به اشتراک می‌گذارد؛ «اگر قیمه اضافه آمده و دیگر دوست ندارید غذای تکراری بخورید، می‌توانید فردا قیمه‌ها و برنج‌ها را برای مواد داخل دلمه استفاده کنید. اگر نان بیات شد، آن را داخل یک ظرف روی گاز بگذارید و کمی تفت دهید تا بوی برشتگی بگیرد، بعد آسیاب کنید و با انواع ادویه، یک آرد سوخاری عالی درجه یک درست کنید.»

یکی از شهروندان، مهمان نوازی مردم را دلیلی برای دور ریختن غذا می‌داند. به گفته او این مهمان دوستی مردم ایران سبب شده است که برای مهمان خود بهترین غذاها را با تنوع زیاد درست کنند. حتی اگر برای برنج و روغن مجبور شوند در صف بایستند، سعی می‌کنند جلو مهمان کم نگذارند. او می‌گوید: اینکه کنار بشقاب‌ها غذا اضافه بماند، مقصر صاحبخانه نیست. مقصر کسی است که به اندازه نیازش غذا برنمی دارد.

او این نکته را هم می‌گوید که اسراف در تالارها و مهمانی‌های بزرگ که اغلب به صورت سلف سرویس ارائه می‌شود، بیشتر است.

محمدرضا سلیمانی مدرس و مشاوره سبک زندگی و خانواده است. او چرایی دورریز غذا را در ۱۱ محور خلاصه می‌کند؛ محورهایی که به اذعان او می‌تواند نگاه، باور و حتی احساس مسئولیت یک فرد را تحت تأثیر قرار دهد.

این مدرس و مشاور سبک زندگی، ضعف شخصیت و خودنمایی، نداشتن احساس مسئولیت در برابر سرمایه‌های خود و دیگران، دوربودن از مدیریت اقتصادی و ضرورت‌های حاکم بر جامعه، دور بودن از آموزش مدیریت مصرف از همان کودکی تا بزرگ سالی و رفاه زدگی را نمونه‌هایی از این ۱۱ محور برمی شمارد.

این مدرس سبک زندگی، نگاهی اجمالی به محورهای مورد تأکیدش می‌اندازد. او درباره ضعف شخصیت و خودنمایی، مصداق‌هایی ارائه می‌کند و می‌گوید: این افراد قصد دارند با ایجاد تنوع غذایی در یک مراسم، قدرت رفاه و جایگاه اجتماعی خود را به نمایش بگذارند؛ موضوعی که در پست‌های اینترنتی برخی افراد حتی بازیگران در شبکه‌های اجتماعی می‌توان یافت.

او به ماه مبارک رمضان و مراسم افطاری اشاره می‌کند و می‌گوید: ریشه این اسراف‌ها را حتی می‌توان در مراسم معنوی نیز مشاهده کرد. کافی است افطاری‌های دو سال قبل، یعنی پیش اززمان شیوع کرونا را به یاد آوریم. بی شک همه ما از سفره‌های افطار با انواع غذا و بشقاب‌هایی که بخش زیادی از محتویات آن باقی‌ می‌ماند، خاطراتی داریم.

نداشتن حس مسئولیت در برابر جامعه، نکته دیگری است که سلیمانی به آن اشاره می‌کند. او به خشک سالی اخیر اشاره می‌کند و می‌گوید: نبود حس مسئولیت در برابر جامعه و دیگران، فرد را به سمت اسراف می‌برد.

بی مسئولیتی سبب می‌شود که افراد همه چیز را در خودشان و شرایط امروزشان خلاصه کنند؛ مثلا فرد شیر آب را باز می‌گذارد تا میوه و سبزی بشوید، بدون آنکه اندکی در برابر مصرف بیش از اندازه آب احساس ناراحتی کند. چرا غذایی که با سختی و با مشکلات اقتصادی آماده می‌شود، وارد سطل زباله می‌شود؟ دلیل آن، جز این است که این افراد در برابر این اتفاقات احساس ناراحتی نمی‌کنند؟

نکته دیگری که این مدرس سبک زندگی و خانواده به آن اشاره می‌کند، آموزش اقتصادی است. سلیمانی در این باره می‌گوید: یکی از چرایی‌های دورریز غذا حتی در این شرایط اقتصادی به آموزش ندیدن خانواده‌ها برمی گردد. بانوان برای مدیریت مواد غذایی آموزش ندیده اند و اینکه به چه میزان و چگونه از مواد غذایی استفاده کنند تا هم سلامت خانواده به لحاظ تنوع غذایی تأمین شود، هم از نظر اقتصادی، از مواد بهینه استفاده شود.

نکته دیگری که جدا از دور ریخته شدن مواد غذایی می‌توان به آن اشاره کرد، نگاه کودکان است. کودک شاهد ریختن غذا داخل سطل زباله است و با این نگاه قد می‌کشد و بزرگ می‌شود. در این شرایط او نیز از همان کودکی، برای احساس مسئولیت در برابر مواد غذایی آموزش نمی‌بیند.

سلیمانی در بیان اثرات و پیامدهای دورریختن غذا به مواردی، چون فقر نوع دوستی اجتماعی و فقر غذا اشاره می‌کند. او می‌گوید: فردی که غذایی را دور می‌ریزد و حسش دربرابر این این اتفاق ناراحتی نیست، دچار فقر حس تعلق اجتماعی است. از طرف دیگر افرادی در جامعه هستند که گرفتار فقر غذایی هستند و برای به دست آوردن غذا در این شرایط اقتصادی با مشکلاتی روبه رو هستند. کنار هم قرار گرفتن این افراد حس تبعیض و به تبع آن اختلاف طبقاتی ایجاد می‌کند.

او در ادامه به ماه مبارک رمضان و تمرین حس تعلق اشاره می‌کند، اینکه حس مشترک گرسنگی این ماه برای همه، از غنی و فقیر، سبب می‌شود فرد بیش از گذشته، لحظه‌هایی را که یک خانواده به دلایل اقتصادی برای تهیه ملزومات معیشتی گرفتار است، درک کند و کمتر از قبل به سمت اسراف و دورریختن غذا برود.