سیامک قاسمى

این روزها خبرى در شبكه هاى مجازى دست به دست ميشود كه بانك جهانى ادعا كرده است كه اگر نرخ دلار در ايران به ٥٠٠٠ تومان برسد اقتصاد ايران كاملا ورشكست ميشود و براى اينكه مخاطب اين گزاره را باور كند بعد از آن اشاره شده است كه بانك جهانى چندى قبل دلار ٤١٠٠ تومان را هم پيش بينى كرده بود.

به نظر مى رسد تحليل درباره قيمت دلار و آينده قيمت دلار مرز پوپوليسم اقتصادى است و چون به طور تاريخى دلار ارزان فارغ از اثرات آن و واقعى يا غير واقعى بودن آن، همواره بين عموم مردم طرفدار دارد، هر نظر و گزاره اى كه بيان كننده اين باشد كه با افزايش قيمت دلار در ايران همه چيز دگرگون و ويران مى شود بيشتر خريدار دارد و ديده مى شود. 

قيمت دلار بي ترديد مهمترين شاخص اقتصاد سياسي ايران است و همين سياسي بودنش هرگز اجازه نداده است كه روح اقتصاد در آن متبلور شود و دولت ها همواره جايگاه فعلى و آينده خود را بويژه در شرايطي كه نياز به راى عموم مردم داشته باشند، در سياستگذارى ها و تنظيم قيمت ارز لحاظ مى كنند و مى توان گفت در طى سي و هشت سال اخير غير از مقاطع كوتاهى هرگز نگاه اقتصادى به قيمت ارز در اقتصاد ايران حاكم نبوده است. 

جامعه امروز شنواى اين نيست كه روش هاى مختلف تحليل اقتصادى نشان مى دهد كه قيمت دلار مى تواند بيشتر از رقم هاى كنونى باشد. جامعه امروز شنواى اين نيست كه وقتى درباره قيمت دلار در ايران صحبت مى كنيد به نوعى در حال مقايسه وضعيت اقتصاد آمريكا با ايران هستيد و طبيعي است كه همه ناكارآمدى هاى اقتصادى ايران نسبت به اقتصاد آمريكا، در دهه هاى قبل خودش را در كاهش ارزش ريال نشان دهد. جامعه امروز شنواى اين نيست كه قيمت ارز خود معلول برخى علت هاست و وقتى تورم ايران در همه اين سالها غير از چند سال خاص دو رقمى بوده است و تورم در آمريكا نزديك به صفر است طبيعى است كه ارز آمريكا در ايران گران شود. جامعه امروز تنها به دليل چهارچوبي ذهنى كه سياسيون براى آن ايجاد كرده است كه ارز ارزان خوب است همواره علاقمند است بشنود كه دلار كه گران شود همه چيز از هم فرو مى پاشد . 

واقعيت اين است كه ما در سمينار ساليانه موسسه بامداد در بهمن ماه سال ١٣٩٤ قيمت ارز در سال ١٣٩٥ را بالاى ٤٠٠٠ تومان پيش بينى كرده بوديم و پيش بينى هاى اوليه مان براى سال ١٣٩٦ نيز براى قيمت دلار قيمتى بين ٤٥٠٠ تا ٥٠٠٠ تومان است و در عين حال با آنكه به همه اثرات روانى گران شدن دلار بر تورم انتظارى و انتظارات قيمتى مردم آگاه هستيم ، معتقديم كه ارز گران و واقعى در يك نظام شناور و آزاد و يكسان اگر همراه با بسته اى از سياست هاى ديگر باشند مى تواند اتفاقا راه گشاى بسيارى از مشكلات امروز اقتصاد ايران باشد . 

واقعيت اين است كه متر و معيار پوپوليسم اقتصادي امروز تحليل درباره آينده نرخ ارز در كشور است . اگر علاقمند باشيد كه مردمى را با خود همراه كنيد كه به دلايل متعدد ايدئولوژيك اقتصادى و سياسي زندگى سختى را تجربه مى كنند و مطالب سايت و كانال شما را پيوسته بازنشر كنند تنها كافى است كه تحليل كنيد دلار بايد ارزان باشد و دلار گران درآمد واقعى مردم را كاهش مى دهد و با دلار گران ايران اقتصاد ايران ورشكست ميشود و غيره . 

اما كسي نيست كه از اين جريان پوپوليسم اقتصادي سوال كند كه اقتصاد ورشكسته دقيقا يعنى چه؟ آيا منظور ورشكستى دولت است ؟ آيا با دلار ٣٠٠٠ تومان وقتى بدهى هاى دولت به بانك ها و بيمه ها و پيمانكاران تقريبا دو برابر بودجه عمومى دولت است اين دولت ورشكست نيست؟ آيا اصولا مگر متر و معيارى براى ورشكستگى اقتصادى وجود دارد؟ كسي نيست از اين دوستان سوال كند كه مگر مى شود درآمد كارگر ايرانى را به دلار با درآمد كارگر آمريكايي مقايسه كرد و فرياد وا اسفا سر داد اما به مقايسه ساختار هزينه اى كارگر ايرانى كه به مراتب كمتر از كارگر آمريكايي هست نپرداخت؟ 

خلاصه آنكه در شرايط فعلى اقتصاد ايران صحبت از قيمت واقعى ارز كردن بسيار سخت است و همراه با دافعه و مقاومت عمومى است اما ما معتقديم كه كارشناسان واقعى نه در راستاي رضايت عموم مردم بلكه در راستاى باور خود به آنچه كه درست است بايد قلم بزنند و تحليل ارائه كنند.